Îcâz

Edebî Sanatlar 


Îcâz

...

İ’caz, her ne kadar edebi zevki gelişmiş bir arabın doğrudan fark edebileceği bir meziyet olsa da elle tutulur, gözle görülür somut verilere dayalı bir şey değildir. İzahı, ispatı ve tabi ki standardizasyonu kolay değildir. Edebî icaz, matematiksel bir olgu değil, ağırlıklı olarak edebi zevkimize hitap eden estetiksel/bedîî bir olgudur. Hissedilir, ama net ve kesin çizgilerle tanımlanamaz, standartlaştırılamaz.

Şöyle söyleyelim; manzarası güzel bir muhitin hendesî özelliklerini keşfetmek kolaydır. Eni, boyu, şehir planındaki konumu standart mühendislik ölçüleriyle net biçimde tespit ve ifade edilebilir. Aynı muhitin fiziki özelliklerini resmetmek, sözgelimi toprağının, suyunun, bitki örtüsünün, haşerat ve hayvanatının bilgisinin yer aldığı bir rapor çıkartmak nispeten daha detaylı, daha karmaşık ve haliyle daha zordur. Ama usta bir romancı gözüyle aynı muhitin estetik buudlarını resmetmek, insan ruhunda aksettirdiği duygu ve intibaları keskin gözlemlerle ortaya koymak bundan da zordur. Bu sadette yapılacak tasvirler diğer ikisine göre hem daha sübjektif hem daha karmaşıktır. Bunun için sanatın standartlaştırılması, belli kalıplara ve formüllere dökülmesi sanatın özgür ve inşacı karakteriyle çatışır. “Zevkler ve renkler tartışılmaz” sözü haklılığını burada bulur.

Binaenaleyh i’caz gerekçeli tahlillerde indilik/sübjektiflik ihtimali her zaman mevcuttur.

(Talha Hakan Alp,http://talhahakanalp.net/icazul-kurana-dair-oryantalistik-supheler/)