Dilbilgisi

I. Dil Bilim

• Dil nedir?
• Dilin doğuşu
• Dilin özellikleri
• Kaç türlü dil vardır?
• Bildirişim
• Özel diller
• Anadili nedir?
• Konuşma dili-yazı dili
• Dil-Kültür ilişkisi
• Dil değişmesi-dil yozlaşması-dilin ölümü
• Türkçenin dünya dilleri arasındaki yeri
• Dilbilimin kolları

II. Dilbilgisi

• Ses Bilgisi
• Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler
• Biçim Bilgisi
• Sözcük Türleri
• Anlam bakımından sözcükler
• Sözcükler arasında anlam ilişkileri
• Kelime grupları
• Cümle, cümle çeşitleri
• Paragraf
• Metin Bilgisi
• Söylem
• Noktalama işaretleri
• Yazım Kuralları
• Anlatım türleri ve özellikleri
• Anlatım bozuklukları

*

Bağlantılar:
Dil bilimi ve dilbilgisi terimleri sözlüğü
Türk Dil Bilgisinin kaynakları
Dilbilimine giriş (Hristo Fotiyadis)

Anlatım Türleri ve Özellikleri

Anlatım Biçimleri

Çeşitli amaçlara yönelik olarak gerçekleştirilen anlatımın etkileyici olması için çeşitli yöntemlere başvurulur.İşte,anlatımı gerçekleştirirken başvurulan bu yöntemlere “anlatım biçimleri” diyoruz.

    Anlatım biçimlerini şöyle sıralayabiliriz:

1)Açıklayıcı Anlatım,

2)Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)

3)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)

4)Tartışmacı Anlatım

Söylem

Söylem

1.      Söyleyiş, söyleniş, sesletim, telaffuz.

2.      İfade, kalıplaşmış, klişeleşmiş söz.

3.      Bir veya birçok cümleden oluşan, başı ve sonu olan bildiri, tez.

*

SÖYLEM ANALİZİ

Cansu Arslan

Söylem Nedir?

• Bir iletinin tüm boyutlarını, sadece iletinin içeriğini değil;
 – Onu dile getireni (kim söylüyor?)
 – Otoritesini (neye dayanarak? )
 – Dinleyiciyi (kime söylüyor? )
– Amacını (söyleyenler söyledikleri ile neyi başarmak istiyor? ) kapsar.

Metin bilgisi

Metin bilgisi

Metin, başı ve sonu ile kapalı bir yapı oluşturan göstergelerin art arda geldiği anlamlı yapıdır.^[1]  

Birbirini izleyen, sıralı ve anlamlı bütünler oluşturan cümleler dizisidir. Bu diziliş rastlantısal bir durum olmayıp aksine yazar tarafından bilinçli olarak belli bir mantık sırasına göre yapılmıştır.^[1]

Türkçede kullanılan metin kavramı, Arapça metn kökünden türemiştir. 

Günümüzde, "metin" kelimesinin karşılığı olarak "söylem" kelimesi de kullanılmaktadır. 

1990'lı yılların başında her iki kelime arasında kesin bir ayrım yapılmadı ve bu iki kavram birlikte kullanılmaya başlandı.^[2] Fakat kimi dilbilimciler tarafından "metin" ve "söylem"i farklı manalarda kullanmaktadır.

Yazılı metinlerin temel nitelikleri mevcuttur. Bunlar: 

• metinsellik, 
• bağdaşıklık, 
• tutarlılık, 
• niyetlilik, 
• kabul edilebilirlik, 
• bilgilendiricilik, 
• konumlama ve 
• metinlerarasılıktır. 

Anlatım Bozuklukları

Anlatım Bozuklukları

Yazım Kuralları

1	SUNUŞ
2	Simgeler
3	Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler
4	Pekiştirmeli Sözlerin Yazılışı
5	Ek Fiilin Yazılışı
6	Mastarlara Gelen Eklerin Yazılışı
7	Fiil Çekimi ile İlgili Yazılışlar
8	Bulunma Durumu Eki -da / -de / -ta / -te'nin Yazılışı
9	İle'nin Yazılışı
10	Bağlaç Olan ki'nin Yazılışı
11	Bağlaç Olan da, de'nin Yazılışı
12	Soru Eki mı, mi, mu, mü'nün Yazılışı
13	Hece Yapısı ve Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi
14	İkilemelerin Yazılışı
15	Noktalama ve Diğer İşaretler
16	Kısaltmalar Dizini
17	Alıntı Kelimelerin Yazılışı
18	Ünsüz Türemesi
19	Ünsüzlerin Nitelikleri
20	Ünlü Daralması
21 Uzun Ünlü 22 Kısaltmalar 23 Noktalama İşaretleri (Açıklamalar) 24 Yabancı Özel Adların Yazılışı 25 Deyimlerin Yazılışı 26 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler 27 Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler 28 Sayıların Yazılışı 29 Ünsüz Uyumu 30 Ünlü Düşmesi 31 Küçük Ünlü Uyumu 32 Büyük Ünlü Uyumu 33 Düzeltme İşareti 34 Ünlülerin Nitelikleri 35 Ses, Harf ve Alfabe
36  Kesme İşareti

TDK YAZIM KURALLARI http://tdk.gov.tr/category/icerik/yazim-kurallari/

***

Noktalama İşaretleri

? , ' ! ...NOKTALAMA İŞARETLERİ...

İnsanoğlu bir gün virgülü kaybetti: Söyledikleri birbirine karıştı.

Noktayı kaybetti: Düşünceleri uzayıp gitti, ayıramadı onları.

Ünlem işaretini kaybettinbir gün de: Sevincini öfkesini, tüm duygularını yitirdi.

Soru işaretini kaybetti bir başka gün: Soru sormayı unuttu o zaman.

İki noktayı kaybetti bir başka gün: Hiç bir açıklama yapamadı.

Yaşamının sonuna geldiğinde elinde yalnızca tırnak işareti kalmıştı:

'İçinde de başkalarının düşüncesi vardı yalnızca.'

http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/mersin/noktalama/

Noktalama İşaretleri (Açıklamalar)

Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere noktalama işaretleri kullanılır.       Noktalama işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem, tırnak, ayraç ve kesme işaretleri ait oldukları kelimelere bitişik olarak yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra bir harf boşluğu ara verilir. Nokta ( . ) 1. Cümlenin sonuna konur: Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurul­muştur. Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. (Reşat Nuri Güntekin) 2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı doçent),Prof. (profesör), Cad. (cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sıfat), vb. (ve başkası, ve benzeri, ve benzerleri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca), Ar. (Arapça), İng. (İngilizce) vb. 3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3. (üçüncü), 15. (on beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent vb. 4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında vb. 5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:                                    I.               1.                            A.            a.                                    II.              2.                            B.            b. 6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:29.5.1453, 29.X.1923 vb. UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923 vb. 7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 09.15’te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı. Tören 17.30’da, hükûmet daireleri kapandıktan yarım saat sonra başlayacaktır. (Tarık Buğra) 8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur: Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960. 9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 1.000, 326.197, 49.750.812 vb. 10. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.org.tr 11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 4.5=20, 12.6=72 vb.

Paragraf

PARAGRAF NEDİR

Herhangi bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar uzanan bölümlerine paragraf adı verilir. Her paragrafta, bir tek ana fikir çevresinde kümelenmiş birçok cümleler bulunabilir. Kaç satırda biterse bitsin, her paragraftan sonra satırbaşı yapılır; başka paragrafa geçilir.
Paragraflar düşünce birimidir. Bir paragraftan diğerine geçerken dil, düşünüş, anlam birliği sağlanmalıdır. Her paragrafın bir ana fikri, birden çok yan fikirleri bulunabilir. Ana fikir, paragrafın başında, ortasında, sonunda bulunabilir. Ana fikri taşıyan cümle açıkça görüldüğü gibi, gizli de olabilir.
Paragraflar birer fikir birimi olduklarına göre, taşıdıkları fikirlerin gerekliliğine uygun olarak, uzayıp kısalabilir. Okuyucunun ilgisini canlı tutacak kadar kısa, taşıdığı fikri açıklayacak kadar uzun olmalıdır.

Cümle üzerine

Cümle üzerine

Cümle bir yargı birimidir. Sözcük de bir kavram birimidir. Paragraf ise düşünce ya da duygu birimidir. Genel olarak cümle sözcükten büyük, paragraftan küçük dil birliğidir. Dilimize Arapçadan giren bu sözcüğe Türkçe karşılık olarak bulunan sözcük de tümcedir.

Cümle; ses, yapı ve anlam bakımından bir bütünlük gösteren sözcükler dizisi olarak da tanımlanabilir. 

Sözcükler dizisinin cümle özelliği kazanabilmesi iki durumun gerçekleşmesine bağlıdır: 

• Biri sözcüklerin birbirleriyle ilişkilendirilmesi, 
• diğeri ise çekimli bir eylemin ya da bir ada ek-eylem ekinin getirilmesiyle elde edilen yüklemin kullanılmasıdır.

Cümle sözcüğü en yaygın olarak dil biliminde bir terim olarak kullanılır. Sözcüğün terim dışında da kullanımları vardır: 

• Sistem, dizge, küme anlamlarıyla ad; 
• bütün, hep anlamlarıyla belgisiz sıfat, 
• herkes yerine kullanıldığında da belgisiz zamir olur. 
• Ayrıca "cümleten" söyleşi de dilimizde zarf (belirteç ) olarak kullanılagelmiştir: Cümleten hoşça kalın!

Cümle, cümle çeşitleri

Cümle üzerine

Cümlelerin anlamsal özellikleri ve cümlede anlam ilişkiler

CÜMLE ÇEŞİTLERİ

A-   YÜKLEMLERİNE GÖRE CÜMLELER

1. Fiil Cümlesi

2. İsim Cümlesi

B-   ÖĞELERİNİN DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER

1. Kurallı (Düz) Cümle

2. Devrik Cümle

3. Eksiltili Cümle

C-  ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER

1. Olumlu Cümle

2. Olumsuz Cümle

3. Soru Cümlesi

4. Emir Cümlesi

5. Dilek Cümlesi

D-   YAPI BAKIMINDAN CÜMLELER

1. Basit Cümle

2. Bileşik Cümle

a) Girişik Birleşik Cümle

b) İlgi Cümlesi

c) Şart Cümlesi

3. Sıralı Cümle

a) Bağımsız Sıralı Cümle

b) Bağımlı Sıralı Cümle

4. Bağlı Cümle

*
Ayrıca bakınız:

http://turkce.fevziozbey.k12.tr/?pnum=43&pt=C%C3%BCmle+%C3%87e%C5%9Fitleri
*********************************************************************

Cümlenin öğeleri

Cümlenin öğeleri

Örnekler

Tüm öğrenciler / yarın / piknik yapmak için / otobüslerle / ormana / gidecekler. öğeler: Ö / Z.T. / Z.T. / Z.T / D.T / Y öğe soruları: kim (gidecek) / ne zaman (gidecek) / niçin (gidecek) / neyle (gidecek) / nereye (gidecek) / -

Cümlenin öğeleri veya cümlenin ögeleri; cümlede yüklem ile görev ve anlam yönünden yükleme eşlik eden diğer parçalardan her biri. Cümlenin öğeleri tek bir sözcükten veya sözcük grubundan oluşabilir. öğeler anlamlı ve doğru cümleler kurulabilmesini sağlar. Türkçede cümlenin öğeleri şunlardır:

• Yüklem
• Özne
• Nesne
• Dolaylı tümleç (yer-yön tümleci)
• Zarf tümleci

Cümle; bir fikri, bir düşünceyi, hareketi, duyguyu ve olayı tam bir yargı halinde ifade eden kelime grubudur. Bir cümle kurabilmek için en azından bir çekimli fiil (fiil cümlelerinde) ya da ek-fiilalmış bir adın (isim cümlelerinde) yüklem görevini üstlenmesi gerekir. Örneğin "koşuyor" kelimesi tek başına bir cümledir.

Cümlenin diğer öğeleri anlam ve görev yönünden yüklemi tamamlarlar.

Anlamına Göre Cümle Türleri

Anlamına Göre Cümle Türleri