Edebî Sanatlar
Anlama
Dayalı Söz Sanatı
Maksadı işaret
yoluyla, ifadeye parlaklık kazandırarak gösteren sanatlara “telvihât”
deniliyor. Mugâleta-i ma’neviyye, tevriye, istihdam, tevcîh, ta’rîz, telvîh,
remz gibi çeşitlere ayrılır.
Mugâletanın sözlük anlamı “yanıltmak
için,yanıltacak yolda söz söylemektir.”
Mugâleta-i maneviye ise; ifadeye parlaklık kazandırmak
için birden fazla anlamı olan sözcük veya sözcük gruplarının bir mısra yahut
beyit içerisinde genel anlamın birkaç türlü ifade kazanmasına sebebiyyet
vermesidir.
Dehânın nağme-perdâz eyledikde etdim istifsâr
Sorarsan bu makâmı
bûselikdir dedi ol dil-dâr
Yukardaki beyit makâm ve buselik kelimelerine birden fazla
anlam verilerek açıklanabilir.
a) makâm: musiki
terimi (nihâvend makamı, hicâz makamı vs.) bûselik: eski Türk müziği
makamlarından.
O güzel şarkı söylemeğe başladığı zaman, ne makamda
söylediğini anlamak istedim. Bu makâmı sorarsan buselik makâmıdır dedi.
b) makâm:durulacak
yer, durak buselik: öpülecek
O güzel şarkı söylemeğe başladığı zaman sordum:Bu nedir? Bu
terennüm eden yeri sorarsan, burası (dehân) buse yeridir dedi.
Nâbiyâ inceldi râh-ı mûsikî ol rütbe kim
Düşmeyim deyü usul
ile yürür hânendeler
Nâbî
a) Usûl: mûsikî
terimi (metod)
Ey Nâbi, mûsikî yolu o derece inceldi (gelişti) ki
okuyucular hata yapmayayım (düşmeyeyim) diye usulüne uygun okuyorlar (yürür)