Edebî Sanatlar
Anlama
Dayalı Söz Sanatı
Mukabele
Mukâbele: Bir
ibarede iki ya da daha fazla sözcüğü söyledikten sonra aynı sırayla bunların
yakın anlamını ya da karşıtını (mukabil) söylemektir.
“Zahirim ma’mur idersem batınım viran”
(dışımı bayındır yapsam da içim yıkık)
Mukâbele aralarında tezat ve karşıtlık bulunan kelime,
tamlama ve sözleri birarada kullanmak. Örnek:
Safa-yı aşkın dide gamınla pürnem
Bir evde ayş u şâdî bir evde ye’s ü mâtem
(Safa ile gam, ayş u şâdi ile ye’s u mâtem arasında
karşıtlık bulunmasına rağmen birarada kullanılmıştır.)
*
Cem-Tefrik –Taksim:
İki ya da ikiden fazla anlamı bir hüküm altında toplamaya cem;
İki şey cem edildikten sonra farklarını belirtmeye (tefrik
etmeye) cem ma’a’t tefrik;
Cemden sonra cemi oluşturan şeylerin özelliklerini söylemeye
cem ma’a’t-taksim denir.
Cemden sonra tefrik, tefrikten sonra da taksim yapılırsa
buna da cem ma’a’t-taksim ve tefrik
denir.
Tefrik: Birbirinin
aynı olan ya da aynı olduğu kabul edilen iki şeyin farkını söylmektir.
Tefrikte her zaman
karşılaştırma vardır.
Taksim: Bir
ibarede birden fazla unsuru andıktan sonra bunlara ait özellikleri ve bu
özelliklerin her birinin hangisine ait olduğunu söylemektir. Leff ü neşre benzer.
Farkı taksimde özelliklerin neye ait olduğunun söylenmesidir. Leff ü neşrde
özelliklerin neye ait olduğu söylenmez. “Saçı yanağ üstinde kim vardur Birisi
bulut biri gülzardur”