Edebî Sanatlar
Mecaza
Dayalı Söz Sanatı
İrsal-i Mesel (Atasözü Söyleme)
İrsal, göndermek,
mesel ise atasözü manasına gelir. Şiirde anlamı pekiştirmek, anlaşılır kılmak
için yazıya konuyla ilgili atasözü koyarak yapılır.
Örneklendirme, örnek getirme anlamına gelir. Edebiyatta bir
düşünceyi, bir konu ile ilgili atasözü ya da özlü sözle anlatma sanatına
irsal-i mesel denir.
Bir düşünceyi, konu ile ilgili bir atasözü, deyim ya da
tanınmış bir söz ile açıklama, aydınlatma sanatıdır. Amaç okuyucuyu belli bir
düşünceye inandırmak ve o düşünceyi verilen örnekle anlaşılır hâle getirmektir.
İrsal-ı mesel: Söze
güç katmak amacıyla bir dize ya da beyitte atasözü niteliğinde özlü söz
kullanma sanatına irsal-ı mesel denir. İrsali mesel sanatında ortaya konan
söz hiçbir zaman atasözü değil, atasözü değerinde, doğruluğu herkes tarafından
kabul edilen, üzerinde tartşılmayacak kadar açık olan bir sözdür.
Yukarıdaki tanımlarda da belirtildiği üzere söylenen bir düşünceyi inandırıcı kılmak ve
pekiştirmek amacıyla söze bir atasözü ya da özdeyiş katmaya irsal-i mesel
denir.
Bu sanat hayal ve duygudan çok düşünceye dayanır.
Güçlendirilmek istenen düşünce kendisi ile ortak yönü olmayan bir başka
düşünceyle birlikte kullanılır ve sonuçta verilen örnekle bu düşünce okuyucuya
benimsetilmiş olur.
İnsana sadakat yaraşır görse de
ikrah
Yardımcısıdır doğruların
Hazret-i Allah
(Ziya Paşa)
Şair ilk dizede kötülük (ikrah) görse bile insana doğruluk
(sadakat) yaraşacağını söylüyor; ikinci dizede de Allah doğruların
yardımcısıdır.” sözüyle görüşünü okuyucuya benimsetiyor.
Tok olanlar bilemez çektiğini aç
kalanın
Sırtı pek kimseye ahval-i şitâ
yaz görünür