Türklerin Tarih Boyunca Kulanmış Olduğu AlfabeÇeşitleri

Alfabe Nedir ?

Alfabe nedir, İnsanlık tarihinde oluşan, dil ve ağız yoluyla çıkan seslerin yazıda karşılığının bulunmasıdır. İlk olarak tek sesler bir harfi gösterecek, sonrasında sırası ile yazı sistemine dökülecektir. İletişimin en önemli buluşu olan teknikte yıllarca değişik alfabeler açığa çıkmış ve günümüze kadar pek çok alfabe var olmuştur. İlk çağlarda yazılar taşlara, kayalara işlenmiş sonrasında kağıt icadı ile yazı dili alfabe, kağıtla buluşmuştur.

Alfabenin Sözlük Anlamı Nedir?

Abece ile anılabilen dile ait harf dizini

Bir fiilin başlangıcı

Bir dile ait harfleri tanıtan, okumaya- öğrenmeye yardım eden kitapçık

Alfabetik Sıra Ne Demektir?

İşlemlerin kolaylaştırılması için sistemler geliştirilmiştir. Harfler belirli sıraya göre dizinlenmiş ve bu sayede yapılan hareketlere büyük kolaylık belirlenmiştir. Özellikle sözlük, telefon rehberi, ansiklopedi gibi bilgi birikimlerinde bu sıralama önemlidir. Alfabetik sıralama diye bir şey olmasaydı arayışa ulaşmak, bilgiye erişmek ve bu bilgileri kullanabilmek oldukça güç olurdu.

Türklerin Tarih Boyunca Kulanmış Olduğu Alfabe Çeşitleri Nelerdir?

• Göktürk alfabesi
• Uygur alfabesi
• Arap alfabesi
• Latin alfabesi
• Kiril alfabesi

Dünyada en çok kabul görmüş ve bilinen alfabe çeşitleri nelerdir?

• Yunan alfabesi
• Arap alfabesi
• Latin alfabesi

http://www.alfabe.gen.tr/alfabe-nedir.html

*

Türk (Latin) Alfabesi

Bugün Türkiye Türkçesini yazarken kullandığımız alfabe, aslında yanlış olarak “Latin alfabesi” biçiminde adlandırılmaktadır. Nedeni bu alfabeyi dil devrimi döneminde Latin kökenli batı alfabesini kullanarak oluşturmuş olmamızdır. Osmanlı döneminde kullanılan Arap (Osmanlı) alfabesi, ne yazık ki Türkçenin gerilemesine neden olmuştur. Çünkü Türkçenin ses özelliklerine uygun bir alfabe değildir. Bu nedenle Türkçenin ses yapısına daha uygun bir alfabe olan Latin alfabesi, üzerinde değişiklikler / eklemeler – çıkarmalar yapılarak Türkçeye uyarlanmak istenmiştir. Atatürk’ün öncülüğünde yapılan çalışmalar sonucunda, Türk alfabesi 29 harften oluşan Türk alfabesi meydana getirilmiştir.

Yeni alfabe ile okuma yazma oranı artmış, Türkçe eserlerin sayısında ciddi bir artış olmuş, Türkçenin özleştirilmesi için daha ciddi çalışmalar yapılmaya başlanmış, Türk diliüzerindeki Arapça ve Farsça etkisi azalmaya başlamıştır.

Türk alfabesinde (Latin alfabesi) 29 harf bulunur. Ancak 1990’lı yıllarda toplanan bir uluslararası Türkçe kurultayında Türkiye alfabesine ñ (burun n’si), é (ince e), q, w, x harflerinin de katılması ile oluşacak ortak alfabeden diğer Türk devletlerinin kendi alfabelerini seçmesi karara bağlanmıştır. Bunun ardından Azerbaycan kendi alfabesini 34 harflik bu alfabeden seçip kullanmaya başlamıştır. Ayrıca sesli a, u, ı harflerinin üzerinde yabancı kökenli sözlerde inceltme imi (^) kullanılmaktadır.

Türk alfabesindeki ünlülerin ses özellikleri, aşağıdaki tabloda verilmiştir:

Türk alfabesinde orjinal (latin alfabesine ait, yaygın biçimde diğer alfabelerde de kullanılan) harfler dilin kendisine özgü seslerini vermekte kullanılan ikincil (orjinal sesin türevi) harften önce gelir.Dolayısıyla türk alfabesinde i harfi ı harfinden önce olmalıdır.

Türk alfabesindeki bütün harflerin büyük, küçük ve el yazısı ile yazılışlarını aşağıdaki tablolardan görebilirsiniz:

Türk alfabesinde bulunmayan harfler

Q/q, W/w ve X/x harfleri pek çok batı dilinde hatta Azerice gibi latin harflerine geçilen Türki dillerde bile kullanılmasına rağmen mevcut Türk alfabesinde bir eksik olarak yer almamaktadır. 

Bu harflere karşılık gelen sesler sırasıyla k, v ve ks ile ifade edilir. Örneğin: Kemal, taksi. X harfi sözcüğün yapısına göre iks ya da ksi olarak da söylenirken, W harfi çift ve olarak okunur. 

Benzer biçimde İspanyol alfabesinde yeralan Ñ/ñ (Bu ses İtalyanca ve Fransızca’da gn, Portekizce’de nh harf bileşimleri ile elde edilir) harfine karşılık gelen ses ny ile ifade edilir. Örneğin, İspanyolca’da İspanya anlamına gelen España sözcüğü Türkçe harflerle Espanya olarak yazılır. 

Anadolunun pek çok yerinde ve Türki şivelerde kadın yerine qadın denmesine rağmen bu teleffuzu verecek “q” harfi Türkçede yoktur. Bu eksiklğin latin harflerine  geçerken yapılmış bir hata olduğu Azerilerce değerlendirildiğinden q harfini Azeriler almışlardır.

Batı dillerinde bulunmayan Türk harfleri

Türkçedeki Ç/ç, Ü/ü ve Ö/ö harfleri İngiliz alfabesinde bulunmamaları nedeniyle ASCII standardına dahil değildir. Ancak bu harfler diğer batı dillerinde yaygın olarak kullanılmakta ve ISO-8859-1 (Latin-1) standardının içinde yeralmaktadır. Küçük ı, büyük İ, Ğ/ğ, Ş/ş harfleri ise ISO-8859-9 (Latin-5) standardının içinde yeralmaktadır.

Türkçede noktalı i harfi büyük harfle yazılıyorken de noktası koyulur: İ. Benzer biçimde noktasız büyük I harfi, küçük harfle yazılıyorken noktası koyulmaz: ı. Ancak yabancı dildeki sözcükler büyük harfle yazılıyorken I harfi noktasız yazılır. Türkçenin dışında Azeri Türkçesi ve Tatarcada da ı ve i harflerinin kullanımı bu biçimdedir.

Ş/ş harfinin sesi, İtalyancada sc(i), Fransızcada ch, İngilizcede sh, Almancada sch ve Galiçyacada x harfleriyle elde edilir. Bu harf kimi zaman Rumencedeki ?/? (virgüllü s) harfinin yerine kullanılmasına rağmen farklı bir harftir. Türkçenin dışında Azeri Türkçesi, Tatar Türkçesi ve Türkmen Türkçesi gibi lehçelerde de kullanılmaktadır.

Ğ/ğ (yumuşak ge) harfinin kendine ait bir sesi yoktur, yalnızca kendisinden önce gelen ünlü harfi uzatmakta kullanılır. Bu harf Türkçe sözcüklerin başında yeralmaz. Türkçenin dışında Azeri Türkçesi, Gürcüce ve Tatarca dillerinde kullanılmaktadır.

http://www.cokbilgi.com/yazi/turk-latin-alfabesi/
*

Bazı Türkçe harflerin Evrensel kod(Unicode) değerlerinin listesi (10 tabanında)

Harf	Kod noktası #	Harf	Kod noktası #
ç	231	Ç	199
ğ	287	Ğ	286
ı	305	İ	304
ö	246	Ö	214
ş	351	Ş	350
ü	252	Ü	220
â	226	Â	194
î	238	Î	206
û	251	Û	219

https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_alfabesi

*

Türklerin Kullandığı başlıca Alfabeler

          

Göktürk Alfabesi Heykeli

1- GÖKTÜRK ALFABESİ

Türkçe'nin yazıldığı il alfabe, bugünkü bilgilere göre Batı'da "runik" diye tanınan Göktürk alfabesidir. Bu alfabenin eski Türk damgalarından doğduğu, dolayısıyla Türkler tarafından icat edildiği kabul edilmektedir. Türkler arasında VII-IX. yüzyılla arasında yaygın olarak kullanılmıştır. Bu yazıya Batı'da runik denmesinin sebebi harflerinin eski İskandinav yazıtlarında kullanılmış ve runik alfabe diye adlandırılan yazınız harflerine benzemesidir. Bu alfabe Danimarkalı William Thomsen tarafından çözülmüştür. Göktürk alfabesiyle yazılan 732 yılında yazılan Kültigin abidesi Türk edebiyatının yazılı ilk eseri sayılmaktadır.

38 harften oluşan alfabenin 4'ü sesli, 26'sı sessiz, 8'i ise bitişken harftir. İçinde yuvarlak ünlü (o, ö, u, ü) bulunan sözleri doğru okuyabilmek için o sözleri önceden bilmek ve kestirmek gerekir. Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitişmez; taş ve eşya üzerine kazınmaya elverişlidir.

2- UYGUR ALFABESİ

Türkler'in Göktürk alfabesinden sonra ve Arap alfabesinden önce kullanmış oldukları yazı sistemleri içinde en önemli alfabedir. VIII. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar Doğu Türkistan'dan İstanbul'a kadar geniş bir alanda kullanılmıştır. Bu alfabe Ârâmî kökenli Soğd alfabesinden çıkmıştır. Genellikle Uygur yazısı olarak bilinen bu yazınız diğer Türkler'ce de kullanılmış olması mümkündür. Uygur alfabesi Türkçe^nin yazımı için elverişli olmadığı halde 1000 yıl gibi uzun bir süre kullanılmıştır. Uygur alfabesiyle yazılmış eserlerin çoğunu Budizm, Maniheizm ve Hristiyanlık'a ait metinler meydana getirir. Bu alfabe Türkler İslâmiyet'i kabul ettikten sonra da kullanılmıştır. Kutadgu Bilig denilen eserin üç nüshasından biri Uygur harfleriyle yazılmıştır.

18 harften oluşan alfabenin 4'ü sesli 14'ü sessiz harftir. Arap alfabesinde olduğu gibi harfler başta, ortada ve sonda farklı biçimde yazılmaktadır.

3- ARAP ALFABESİ

Tarih boyunca Türk diline uygulanan yazılar arasında en uzun sürelisi, aynı zamanda en yaygın olanı ve muhtemelen Türkler'in İslâm'a girmeye başladıkları IX. yüzyıldan itibaren kullanılmıştır. Hâlâ bu alfabeyi kullanan Türk halkları vardır. Türkçe'yi Arap harfleriyle ilk defa yazanlar Karahanlılar olmuştur. Mevcut bilgilere göre bu alfabeyle  yazılan ilk metin Divanü Lûgati't-Türk adlı eserdeki yazılardır. 

4- LATİN ALFABESİ

1928'de Atatürk'ün yaptığı harf inkılâbıyla Türkiye Türkçesi'nin yazımında kullanılan en son alfabe Latin alfabesidir. Bu alfabe bugün Türkiye'den başka Kıbrıs ve Yugoslavya'daki Türkler'ce de kullanılmaktadır. 

29 harften oluşan bu alfabenin 21'i sessiz, 8'i sesli harftir. Soldan sağa doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitiştirilerek de bitiştirilmeyerek de yazılabilir. Bu alfabede yer alan harfler asıl Latin alfabesinden farklıdır. Asıl Latin alfabesindeki "q/Q", "x/X" ve "w/W" harfleri yoktur. Buna karşılık ı, ö, ü, ğ, ç ve ş harfleri vardır.

http://www.aymoli.com/turklerin-gecmisten-bugune-alfabeleri/
*

5- KİRİL (SLAV) ALFABESİ

Osmanlıca ve Türkiye dışındaki Türk dil ve lehçelerinin yazımında Arap alfabesinden sonra en geniş ölçüde kullanılan alfabedir. XVIII. yüzyıl başlarında Hristiyanlık'ı yaymak için Çuvaşlar'a giden Ruslar bu dili kendi harfleriyle (Kiril) yazdılar. Eski Sovyetler Birliği idaresindeki Türkler'ce 1937-1940  yılları arasında Stalin rejimi tarafından bu alfabe kabul ettirilmiş ve her Türk boyu için farklı alfabeler yapılmıştır. Bunun sonucunda Türkler arasında 20 ayrı Kiril alfabesi kullanılmıştır. Bugün de bu alfabeyi kullanmaya devam etmektedirler. Ancak Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra alfabe değiştirme eğilimleri kuvvetlenmiştir. Ayrıca Türk Cumhuriyetleri arasında kültür alışverişini daha sağlıklı yapmak için ortak alfabe çalışmaları devam etmektedir.

http://edebiyatturkce.blogcu.com/turklerin-kullandigi-alfabeler/600317

*

 

Ek Okuma

Türkçenin Alfabeleri

Tarih boyunca Türkler kadar alfabe değiştirmiş başka bir ulus, ya da Türk dili kadar değişik alfabelerle yazılmış ve yazılmakta olan başka bir dil yoktur denilebilir. Gerçekten, belgelerle izleyebildiğimiz tarihi boyunca, Türk dilinin değişik dönem ve çevrelerde Göktürk, Soğd, Uygur, Mani, Brahmi, Süryani, Arap, Grek, Ermeni, İbrani, Latin ve Slav alfabeleri gibi başlıca 12 alfabe ile yazılmış ve yazılmakta olduğunu biliyoruz. Eski Türk alfabeleri içinde, belirli tarihsel dönemlerde ve belirli çevrelerde dar ölçüde kullanılmış olan Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Grek, Ermeni ve İbrani alfabeleri bir yana bırakılsa bile, tarih boyunca Türklerin kullandığı alfabeleryine de 5’i bulur:

• Göktürk
• Uygur
• Arap
• Slav
• Latin

Türk dilinin kadar değişik alfabelerle yazılmış ve yazılmakta olması, Türk ulusunun göçler ve fetihler nedeniyle çok geniş bir coğrafi alana yayılmış, türlü uygarlık çevrelerine girip çıkmış ve değişik din ve kültürleri benimsemiş olmaları ile açıklanabilir

http://www.serenti.org/turkcenin-alfabeleri/

*

  *

Fonetik Alfabe

Fonetik Alfabe seslerin kağıt üzerinde gösterilebilmesi için oluşturulmuş standart alfabedir. Tüm dillerdeki konuşma seslerini bir örnek biçimde oluşturulmuş işaretler ve simgeler sistemidir. Dillerin doğru telaffuz edilmesini sağlamak, tutarsız ve keyfi yazılımlarla çok sayıda yazı çevirimi sisteminin doğurduğu karışıklıkları önlemek amacıyla kurulmuş alfabedir. Bu alfabede Latin harfleri kullanılır. Bunun dışında Yunan alfabesi gibi başka alfabelerden de harf alınmıştır. Fonetik alfabenin bir diğer tanımı da, bir sözcük ya da sözcük grupları kodlanır iken kullanılan alfabeler şeklindedir. Birçok uluslararası büyük firmalar kendilerine bir ad seçerken, bu alfabeyi dikkate alarak isim seçerler. Böylece Latince sözcük kökenli ülkelerde tellaffuz sorunu yaşanmaz. Fonetik alfabenin uluslararası karşılığının bir de Türkçe karşılığı vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir. 

         Harf    Uluslararası   Türkçe

• A         Alpha                 Ankara
• B         Bravo                 Bursa
• C         Charlie              Ceyhan
• D         Delta                  Denizli
• E         Echo                  Edirne
• F         Foxtrot               Fatsa
• G        Golf                    Giresun
• H        Hotel                  Hopa
• I          India                   Isparta
• J         Juliet                  Jale
• K         Kilo                    Kayseri
• L          Lima                  Lüleburgaz
• M         Mike                  Manisa
• N         November        Nazilli 
• O         Oscar                Ordu
• P          Papa                 Pazar
• Q         Quebec               -
• R         Romeo              Rize 
• S         Sierra                Samsun
• T         Tango                Trabzon
• U        Uniform              Urfa
• V         Victor                 Van
• W        Whiskey                -
• X         X-ray                     -
• Y         Yankee             Yalova
• Z         Zulu                  Zonguldak

Yayınlanma Tarihi : 09.11.2014 22:59:21

http://www.alfabe.gen.tr/fonetik-alfabe.html
*

Ayrıca bakınız:

Asyadan yayılan kültürün izinden

Türk dilleri alfabeleri

Dünya Dilleri

Ön Türkçe’den etkilenenler

http://www.sonsuz.us/?q=book/export/html/663
*