Edebî Sanatlar
Anlama
Dayalı Söz Sanatı
Polisemi (Polysémie, Çokanlamlılık)
Hilmi Yavuz’da
en çok görülen sözcük oyunlarından biri de polisemik (çok anlamlı)
kullanımlardır. Bir sözcükle yapıldığı gibi bazen sözcük grubu ve dizeyle de
yapılabilir. Bunlardan yalnızca bir kaçını vermek istiyoruz.
“yaz!
sevgilim!
kuş uzuyor dizelerde” (yaz! sevgilim!, 144)
“yaz” sözcüğü
bisemik (ikili anlam) bir kullanımla hem mevsim olan “yaz”, hem de yazmak
fiilinin emir kipi olan “yaz” anlamlarına gelir. Metnin içeriği ise her iki
duruma da elverişlidir. Yukarıdaki dizede ortografik bir sapmayla “kış” yerine
“kuş” yazılması da bunun bir göstergesidir. Bu sapmaya şairin “u” asonansını
bozmamak için başvurduğu da düşünülebilir. Devam eden,
“yaz!
sevgilim!
yürürken kekiktin boydan boya
ve yüzün ne kadar gürdü”
gibi dizeler,
geçmiş güzel günlerine yanan birinin bunları kayda geçirmek isteği gibi
duruyor.
Aynı şekilde,
şiir kitabına da ad olan “büyü’sün, yaz!” formu bisemik çağrışımı verir. Biri,
büyü, sihir anlamındaki “sen büyüsün, büyüleyicisin yaz, devam et yazmaya”
anlamında, diğeri de büyümek fiilinden türetilerek “büyüsün, olgunlaşsın yaz
mevsimi” anlamında kullanılmış.
“her şiir bir
sözcüğü örter ve gizler;
görülsün istemez ‘gül’ veya ‘hüzün’…”
(yolculuk ve şiir, 364)
Hilmi Yavuz’da
artık alıştığımız sık kullanımlı sözcüklerin başında “gül, hüzün” yer alır.
“gül”ün kullanımı burada “kendisi”, “kendi ruhu, gerçeği, amacı”, “yaşam”,
“yaşamın amacı”, “insan gerçekliği”, “varoluşun özü” gibi insanı, yaşamı
kuşatan, kuşatırken de bir ölçüt işlevini yüklenmiş yapıdadır. Bu yönüyle “gül”
ve/ya “hüzün” birbirini tamamlayan uyumlu, örtüşen, bağımlı bir düzlemde
verilir. Bir başka açıdan ise, her bir şiirin örttüğü ve gizlediği “gül” veya
“hüzün”dür. Veya bağlacıyla semantik açıdan yeniden bir karşıtlık alanı
yaratılır. Böylece, onca şiir yaşamın ya “hüzünlü” yanını veya tersi olan
“gülen” yanını dile getirir.
Abdulhalim
Aydın, Hilmi Yavuz’un Şiirlerinde Söz Sanatları, Sözcük Oyunları ve Şiirsel
Figürler (Yanaçlar)